|
هدف
«رياضيات علم نظم است و موضوع آن يافتن، توصيف و درك نظمي است كه در
وضعيت‌هاي ظاهرا پيچيده نهفته است و ابزارهاي اصولي اين علم ، مفاهيمي
هستند كه ما را قادر مي‌سازند تا اين نظم را توصيف كنيم» .
دكتر ديبايي استاد رياضي دانشگاه تربيت معلم تهران نيز در معرفي اين
علم مي‌گويد:
«علم رياضي، قانونمند كردن تجربيات طبيعي است كه در گياهان و بقيه
مخلوقات مشاهده مي‌كنيم . علوم رياضيات اين تجربيات را دسته‌بندي و
قانونمند كرده و همچنين توسعه مي‌دهند.»
دكتر رياضي استاد رياضي و رئيس دانشگاه صنعتي اميركبير نيز در معرفي
اين علم مي‌گويد: «رياضيات علم مدل‌دهي به ساير علوم است. يعني زبان
مشترك نظريات علمي ساير علوم ، علم رياضي مي‌باشد و امروزه اگر علمي را
نتوان به زبان رياضي بيان كرد، علم نمي‌باشد.»
اهداف گرايشهاي مختلف اين رشته عبارتنداز:
1- رياضي كاربردي: هدف از اين شاخه تربيت كارشناسي است كه با اندوخته
كافي از دانش رياضي، توانايي تحليل كمي از مسائل صنعتي، اقتصادي و
برنامه‌ريزي را كسب نموده، توان ادامه تحصيل در سطوح بالاتر را داشته
باشد.
2- رياضي محض: هدف از اين شاخه رياضي، تربيت متخصصان جامع در علوم
رياضي است كه آمادگي لازم براي ادامه تحصيل در جهت اشتغال به پژوهش و
نيز انتقال علم رياضي در سطوح دانشگاهي را داشته باشند. آشنايي با
تجزيه و تحليل مسائل در قالب رياضي و مدل‌سازي رياضي نيز از اهداف ديگر
شاخه رياضي محض است.
3- رياضي دبيري: هدف از شاخه دبيري تربيت دبيران و كارشناسان متخصص
آموزش رياضي است كه پاسخگوي نيازهاي آموزش و پرورش كشور در سطوح پيش‌دانشگاهي
باشند.
ماهيت :
« رياضيات بر خلاف تصور بعضي از افراد يكسري فرمول و قواعد نيست كه
هميشه و در همه‌جا بتوان از آن استفاده كرد بلكه رياضيات درست فهميدن
صورت مساله و درست فكر كردن براي رسيدن به جواب است و براي به دست
آوردن اين توانايي ، دانشجو بايد صبر و پشتكار لازم را داشته باشد تا
بتواند حتي به مدت چندين ساعت در مورد يك مساله رياضي فكر كرده و در
نهايت با ابتكار و خلاقيت آن را حل كند»
فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند پس از پايان تحصيلات، در ادارات
دولتي براي مسووليتهايي كه به نوعي با تجزيه و تحليل مسائل سروكار
دارند، در بخش خصوصي در اموري همانند طراحي سيستمها در امر بهينه‌سازي
و بهره‌وري ، در بخش صنعت براي اموري همانند مدل‌سازيهاي رياضي و در
آموزش و پرورش و ... ، مسووليتهاي متفاوتي را به عهده گيرند.
گرايشهاي مقطع ليسانس:
«رئيس اتحاديه بين‌المللي رياضيدانان جهان در يازدهمين اجلاس آكادمي
جهان سوم كه اخيرا در تهران برگزار شد، عنوان كرد كه بهتر است بگوييم
رياضيات و كاربردهاي آن، نه اينكه رياضيات را به محض و كاربردي تفكيك
كنيم چرا كه به اعتقاد رياضيدانها هيچ مقوله رياضي نيست كه روزي
كاربردي براي آن پيدا نشود.»
«رياضيات محض بيشتر به قضايا و استدلالها ، منطق موجود در آنها و
چگونگي اثباتشان مي‌پردازد اما در رياضيات كاربردي چگونه استفاده كردن
و به كارگرفتن قضايا، آموزش داده مي‌شود، به عبارت ديگر در اين شاخه،
كاربرد رياضيات در مسائل موجود در جامعه بيان مي‌گردد»
«وقتي صحبت از رياضي محض مي‌شود نبايد تصور كرد كه تنها بايد در گوشه‌اي
نشست و به حل مسائل رياضي پرداخت بلكه اين علم ، بخصوص در مدارج بالا،
ارتباط نزديكي با طبيعت دارد به عبارت ديگر ايده‌هاي رياضي از ذهن
پژوهشگران نمي‌رويد بلكه رياضيدانها غالبا الهام خود را از طبيعت
مي‌گيرند و به قول «ژان باپتيت فوريه» رياضيدان مشهور قرن نوزدهم
فرانسه «تعمق در طبيعت، پربارترين منابع اكتشافات رياضي است.»
عموما رياضيات كاربردي به شاخه‌اي از رياضي گفته مي‌شود كه كاربرد علمي
مشخصي داشته باشد براي مثال در اقتصاد، كامپيوتر،فيزيك و يا آمار و
احتمال كاربرد داشته باشد و رياضي محض نيز به شاخه‌اي گفته مي‌شود كه
به نظريه‌پردازي رياضي مي‌پردازد اما بايد توجه داشت كه امروزه اين دو
گرايش آن‌چنان در هم ادغام شده‌اندكه مرزي را نمي‌توان بين آنها مشخص
كرد.
زيا گاه يك تئوري كاملا محض وارد مرحله كاربردي شده و چون در عمل با
مشكل روبرو مي‌شود، بار ديگر به حوزه تئوري برمي‌گردد و در نهايت پس از
رفع نقايص، دوباره وارد مرحله كاربردي مي‌شود. يعني يك تعامل و ارتباط
دوجانبه‌اي بين رياضي كاربردي و محض وجود دارد و هريك از اين دو شاخه،
از تجربيات شاخه ديگر به بهترين نحو استفاده مي‌كند و به همين دليل يك
رياضيدان موفق بايد از هر دو شاخه اطلاع داشته باشد.»
معرفي مختصري از درسهاي تخصصي گرايش رياضي كاربردي
رياضيات گسسته: هدف از اين درس، آشنايي با زمينه‌هاي مختلف رياضيات
گسسته و كاربردهاي آن با تاكيد بر اثبات و ارائه الگوريتمهاي مناسب
است. سرفصلهاي اين درس عبارتنداز : معادله تفاضلي و رابطه بازگشتي ،
تابع مولد، اصل شمول و طرد، گراف و ماتريس، تطابق و ديگر كاربردهاي
گراف، جبربول و كاربردهاي آن و آشنايي با طرحهاي بلوكي، مربع لاتين،
صفحه‌هاي تصويري ، كدگذاري و رمزنگاري.
برنامه‌سازي پيشرفته : در اين درس، دانشجويان به مباحثي همچون
برنامه‌سازي صحيح ، مستند سازي برنامه‌ها ، برنامه‌سازي ساخت يافته،
آشنايي با زبان دوم برنامه‌سازي و مقايسه آن با زبان اول، اشكال‌زدايي
و آزمايش برنامه، حصول اطمينان از صحت برنامه‌ها ، الگوريتمهاي غير
عددي شامل : پردازش رشته‌ها، روشهاي جستجو و مرتب كردن ، آشنايي
مقدماتي با كامپايلرها و ديگر برنامه‌هاي مترجم، اجراي طرحهاي بزرگ و
... مي‌پردازند.
آناليز عددي: هدف از اين درس، ارائه الگوريتمهاي عددي و بررسي خطاهاي
ايجاد شده از حل عددي مسائل است. در خصوص روشهاي تكراري، بررسي همگرايي
و نرخ همگرايي نيز مورد تاكيد مي‌باشند. در اين درس سرفصلهاي موجود
عبارتند از : نمايش اعداد حقيقي، انواع مختلف خطاها، آناليز خطاها ، حل
معادلات خطي، مشتق و انتگرال‌گيري عددي و حل معادلات ديفرانسيل عددي و
... .
ساختمان داده‌ها: در اين درس، دانشجويان با آرايه‌ها ، بردارها،
ماتريسها ، صفها و رديفا، ليستهاي پيوندي ، خطي، حلقوي ، روش نمايش و
كاربرد ليستهاي پيوندي ، درختها و پيمايش آنها، روش نمايش و كاربرد
درختها، درختهاي تصميم‌گيري ، گرافها و نمايش آنها، تخصيص حافظه به
صورت پويا و مسائل مربوط آشنا مي‌شوند.
تحقيق در عمليات: در اين درس ، دانشجويان با زمينه تحقيق در عمليات،
انواع مدلها و مدلهاي رياضي، برنامه‌ريزي خطي، شبكه‌ها و مدل حمل و
نقل، ساير مدلهاي مشابه، آشنايي با برنامه‌ريزي متغيرهاي صحيح
،برنامه‌ريزي پويا، برنامه‌ريزي غيرخطي و مدلهاي احتمالي آشنا
مي‌گردند.
آينده شغلي ، بازار كار ، درآمد:
«كاربرد رياضي در علوم مختلف انكارناپذير است. براي مثال مبحث آناليز
تابعي در مكانيك كوانتومي، كاربرد بسياري زيادي دارد و يا در بيشتر
رشته‌هاي مهندسي معادله «لاپ لاسي» كه يك معادله رياضي است، مورد
استفاده قرار مي‌گيرد. در جامعه‌شناسي نيز نظريه احتمال و نظريه گروهها
نقش بسيار مهمي ايفا مي‌كند. در كل بايد گفت كه همه صنايع ،زير ساخت
رياضي دارند و به همين دليل در همه مراكز صنعتي و تحقيقاتي دنيا،
رياضيدانها در كنار مهندسان و دانشمندان ساير علوم حضوري فعال دارند و
آنچه در نهايت ارائه مي‌شود، نتيجه كار تيمي آنهاست.»
دكتر رياضي از اساتيد دانشگاه در مورد فرصت‌هاي شغلي موجود در ايران
مي‌گويد:
«اگر در جامعه ما مشاغل جنبه علمي داشته باشند، قطعا به تعداد قابل
توجهي رياضيدان نياز خواهيم داشت چون يك رياضيدان مي‌تواند مشكلات را
به روش علمي حل كند. البته اين به آن معنا نيست كه در حال حاضر هيچ
فرصت شغلي براي يك رياضيدان وجود ندارد اما بايد حضور رياضيدانها در
مراكز تحقيقاتي و صنعتي پررنگتر باشد.»
هرچقدر كه شغل يك فرد تخصصي‌تر شود، ميزان رياضياتي كه لازم دارد،
بيشتر مي‌گردد.
براي مثال يك مهندس الكترونيك از آناليز تابعي و فرآيندهاي تصادفي
استفاده مي‌كند و يا يك برنامه‌ريز پروژه‌هاي اقتصادي از مطالب پيشرفته
آماري مانند سريهاي زماني ، به عنوان ابزار كار ياري مي‌گيرد. به همين
دليل امروزه تربيت متخصصان علم رياضي، يعني افرادي كه قادر هستند
رياضيات مورد نياز را آموزش داده و يا توليد كنند، اهميت بسيار زيادي
دارد. چرا كه لازمه پيشرفت در تكنولوژي ، توجه به دانش رياضي مي‌باشد.
اما يكي از دانشجويان اين رشته نظر جالبي در مورد توانايي يك
فارغ‌التحصيل رشته رياضي دارد:
«درست است كه در جامعه ما مكان مشخصي براي جذب فارغ‌التحصيلان رياضي
وجود ندارد اما يك ليسانس رياضي به دليل نظم فكري و بينش عميقي كه در
طي تحصيل به دست مي‌آورد، مي‌تواند با مطالعه و تلاش شخصي در بسياري از
شغل‌ها ، حتي شغل‌هايي كه در ظاهر ارتباطي با رياضي ندارد موفق گردد.»
تواناييهاي مورد نياز و قابل توصيه :
شايد مهمترين توانايي علمي يك دانشجوي رياضي ، تسلط بر درس رياضي
دبيرستان باشد كه اين امر صرفا زاييده علاقه شخصي به اين درس است.
«اين رشته نيازمند دانشجوياني است كه از نظر ذهني آمادگي جذب ايده‌هاي
جديد را داشته باشند و بتوانند الگوها و نظم را درك كرده و مسائل
غيرمتعارف را حل كنند. به عبارت ديگر يك روحيه علمي ، تفكر انتقادي و
توانايي تجزيه و تحليل داشته باشند.»
از آنجا كه رياضيات ورود به عرصه‌هاي ناشناخته و كشف قوانين آن است ،
علاقمندي به مباحث رياضي از همان دوران تحصيل در دبيرستان مشخص مي‌شود.
همين علاقمندي است كه مي‌تواند راه‌هاي بسيار سخت را براي دانشجوي اين
رشته هموار سازد.
يك رياضيدان قبل از هرچيز بايد جرات قدم‌گذاري در وادي ناشناخته‌ها را
داشته باشد.
بطور كلي دقت ،تجزيه و تحليل صحيح و صبر و پشتكار سه عامل اصلي در
توفيق داوطلب در اين رشته مي‌باشد.
وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر:
دكتر بابليان معتقد است هر وزارتخانه يا شركتي نياز به افرادي دارد كه
علاوه بر دانستن الفباي كامپيوتر، داراي توانايي تجزيه و تحليل و
تصميم‌گيري مناسب باشند. در اين زمينه شركتها مي‌توانند فارغ‌التحصيلان
رياضي محض و يا كاربردي را جذب نمايند.
رشته‌هاي مختلف رياضي جايگاه وسيعي در جامعه دارند از آن جمله : تمام
رشته‌هاي مهندسي ، رشته‌هاي مختلف علوم پايه (فيزيك ، شيمي
،زيست‌شناسي، زمين شناسي)، پزشكي، علوم كامپيوتر، اكتشافات فضايي،
بازرگاني، برنامه‌ريزيهاي دولتي، غالب رشته‌هاي وابسته به صنعت ،
مديريت و رشته‌هاي مختلف كشاورزي به رشته رياضي وابسته‌اند و از آن به
طور مستقيم استفاده مي‌كنند؛ همچنين بخش بزرگي از فعاليتهاي اقتصادي و
توليدي كشور در طرحهاي مختلف نظير: نفت ، پتروشيمي، حمل و نقل و ... ،
مستقيم و يا غيرمستقيم از رياضي استفاده مي‌كنند.
نكات تكميلي :
گرايشهاي مختلف مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري
فارغ‌التحصيلان مقاطع كارشناسي رياضي كاربردي مي‌توانند در مقاطع
كارشناسي ارشد در گرايشهاي مختلف: تحقيق در عمليات ، آناليز عددي ،
بهينه سازي و نظريه كنترل به تحصيل ادامه دهند. فارغ‌التحصيلان
كارشناسي رياضي محض و دبيري مي‌توانند در مقاطع كارشناسي ارشد در
گرايشهاي مختلف آناليز رياضي، جبر، هندسه و معادلات ديفرانسيل ادامه
تحصيل دهند. در هر يك از گرايشهاي ياد شده زير شاخه‌هاي تخصصي‌تري وجود
دارد كه در مقطع دكتراي تخصصي (P.h.D) و نيز در رساله دكتري به آن
پرداخته مي‌شود.
تواناييهاي فارغ‌التحصيلان مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري
نظر به اين كه در مقاطع تحصيلات تكميلي به جنبه‌هاي پژوهشي، تحقيقاتي و
كاربردي با ديدي عميقتر پرداخته مي‌شود، فارغ‌التحصيلان اين مقاطع
داراي تواناييهاي علمي و تحقيقاتي و محاسباتي زيادي هستند و در كارهاي
اجرايي نقش مهم و ارزنده‌اي دارند. در مقطع دكتري، دانشجويان ضمن
افزايش مراتب علمي خود در يك زمينه خاص، قدرت ، توان و صلاحيت خود را
در جهت انجام طرحهاي تحقيقاتي در سطح ملي و منطقه‌اي افزايش مي‌دهند و
قادر به توسعه مرزهاي دانش و رفع معضلات علمي و اجرايي از طريق پژوهش
مي‌باشند. فارغ‌التحصيلان مقاطع تحصيلات تكميلي مي‌توانند با توجه به
تخصص ويژه خود، در مراكز علمي و پژوهشي، مراكز تحقيقاتي، دانشگاهها و
صنايع و مراكز آموزش عالي به عنوان عضو هيات علمي يا عضو پژوهشي جذب
گردند.
خوشبختانه با رويكرد صنايع و موسسات به انجام امور تحقيقاتي، هم‌اكنون
امكان جذب بسياري از فارغ‌التحصيلان تحصيلات تكميلي رشته‌هاي رياضي ،
فراهم شده است. |
